Ognjem i mačem je istorijski fiktivni roman smešten u 17. vek. u poljsko-litvansku državnu zajednicu tokom Ustanka Bogdana Hmeljnickog. Stekao je ogromnu popularnost u Poljskoj, a do kraja 20. veka postao je jedna od najčitanijih poljskih knjiga u istoriji.

U prvom delu Sjenkjevičeve trilogije, u koju spadaju i romani Potop i Pan Volodijovski, opisani su događaji pred veliki ustanak ukrajinskih kozaka i borba poljskog kraljevstva da održi jedinstvo pred seljačkon pobunom.